بهار طبیعت هرساله در لرستان شگفتی و دیدنی‌هایی دارد اما عمر این مناظر جذاب و بکر در مناطقی از استان به دلیل کوچ زودهنگام عشایر و چرای بی‌رویه دام به درازا نمی‌کشد و مراتع نورس استان مرگ یک باره را در هنگامه بهار تجربه می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایرنا بیش از ۸۰۰ هزار هکتار مرتع در لرستان وجود دارد که تنها ۱۴۵ هزار هکتار آن درجه یک و مابقی متوسط و فقیر هستند و هر سال در فصل بهار با کوچ زودهنگام عشایر، دست این مراتع از پوشش غنی و پرپشت خالی می شود، روی مراتع از چرای بی رویه دام زرد می شود و بعد از ۵۰ روز اسکان و اتراق، پوشش هایی فقیر از علوفه و گیاه در لرستان باقی می ماند.
بار عشایر قشلاقی اواخر اسفند بسته و آهنگ کوچ به مناطق سردسیر ییلاقی نواخته می شود، کمبود آب و علوفه و گرمای هوا از دلایل اصلی کوچ زودهنگام قشلاق به ییلاق به شمار می رود و نتیجه ای جز چرای بی رویه، نابودی پوشش گیاهی نورس، فقر مراتع و فرسایش خاک برای مراتع مقصد ندارد.
در سال های اخیر نیز که زندگی عشایری با مدرنیته آمیخته شده و استفاده از خودرو برای کوچ افزایش یافته است، کوچ زودهنگام شتاب بیشتری گرفته است و محموله های دام عشایر با سرعت در مناطق ییلاقی نورس و مراتع تازه جان گرفته تخلیه می شود.
مراتع لرستان نیز به عنوان یکی از مقاصد ییلاقی عشایر همواره در معرض آسیب کوچ زودهنگام قرار داشته و است و سالانه به طور متوسط ۱.۵ میلیون راس دام مازاد با چرای بی رویه در این مناطق، حیات مرتعی و پوشش گیاهی آن را به خطر انداخته اند.
کوچ ییلاقی قبل از ۳۰ فروردین ممنوع است
به گفته رییس اداره مرتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان ۲ هزار خانوار عشایر بومی و ۸۰۰ خانوار عشایر غیربومی ۴۵ تا ۵۰ روز در مراتع نو رسیده این استان اتراق می کنند و کوچ زودهنگام آنان به این منطقه، هر ساله خسارات بسیاری بر جای می گذارد.
حاجی رضا جودکی در گفت و گو با ایرنا ضمن تاکید بر جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر به مراتع استان می گوید: عشایر در ۲ نوبت شامل اواخر تابستان به سمت قشلاق و اوایل بهار به سمت ییلاق کوچ می کنند.
وی افزود: کوچ قشلاق به ییلاق به دلیل گرمای هوا و نبود علوفه در بهار صورت می گیرد که باید از ۳۰ فروردین تا ۱۵ اردیبهشت باشد اما در حالیکه مراتع مناطق ییلاقی هنوز به نهایت رشد و گل دهی نرسیده اند به دلیل نبود علوفه در مناطق گرمسیر، نا آگاهی عشایر و البته در مواردی عدم انجام اقدامات ترویجی و آموزش عشایر، این سفر زودتر از موعد مقرر آغاز می شود
وی جریمه چرای غیرمجاز روزانه هر راس دام را ۷۰۲ هزار تومان برشمرد و تصریح کرد: در حال حاضر ورودی گلوگاه های اصلی کوچ عشایر از قشلاق به ییلاق در منطقه لرستان بسته شده است و اجازه ورود به عشایر داده نمی شود و محموله های دام عشایر برگشت داده می شود.
کوچ زودهنگام ۵۴۰ هزار راس دام به لرستان/ تغذیه هر راس ۷۵ کیلو علوفه
رییس اداره مرتع منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان می گوید: کوچ زودهنگام توسط عشایر بومی و غیربومی صورت می گیرد که ۸۰۰ خانوار غیربومی با متوسط هر خانوار ۳۰۰ راس و ۲ هزار عشایر کوچ روی بومی با متوسط هر خانوار ۱۵۰ راس، قبل از ۳۰ فروردین نسبت به اسکان در مناطق ییلاقی لرستان اقدام می کنند.
جودکی متوسط دام های عشایر بومی و غیربومی را در کوچ زودهنگام بهاره به لرستان ۵۴۰ هزار راس برشمرد و افزود: هر راس دام سبک به طور متوسط روزانه ۱.۵ کیلوگرم علوفه تغذیه می کند بنابراین هر راس از این دام ها طی ۵۰ روز چرا در لرستان به طور متوسط ۷۵ کیلوگرم علوفه مصرف می کند.
چرای ۱.۵ میلیون راس دام مازاد در ۸۶۳ هزار هکتار مراتع لرستان
وی اظهار داشت: با احتساب دامداران و عشایر غیرکوچ رو، ۱.۵ میلیون راس دام مازاد هر ساله از سطح ۸۶۳ هزار هکتار مراتع استان تغذیه می کنند که با توجه به میزان مصرفی ۱.۵ کیلوگرم علوفه برای هر راس دام در روز، خسارت بسیاری به پوشش گیاهی مراتع وارد می شود.
جودکی ادامه داد: ۱۴۵ هزار هکتار از مراتع لرستان درجه یک ( قابلیت برداشت بیش از ۳۰۰ کیلوگرم علوفه در هر هکتار)، ۶۰۰ هزار هکتار متوسط ( قابلیت برداشت ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم علوفه در هکتار)و مابقی فقیر ( برداشت کمتر از ۱۰۰ کیلوگرم علوفه در هکتار) هستند.
وی گفت: با توج به تدابیر اتخاذ شده از اواخر اسفند پارسال تا ۱۳ فروردین امسال ۳۷۵ دستگاه خودرو حامل دام عشایر در ورودی های استان شناسایی و برگشت داده شد که به طور متوسط هر خودرو حامل ۳۰۰ راس دام بود و و این روال تا ۳۰فروردین با جدیت تداوم دارد.
تشدید فرسایش سه برابری خاک در لرستان با کوچ زودهنگام
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان نیز می گوید فرسایش و رسوب خاک به طور متوسط در ایران ۱۶.۷ تن در هکتار می باشد در حالیکه این رقم در لرستان سه برابر نرخ کشوری است و با کوچ زودهنگام و فقیر شدن مراتع نیز تشدید می شود.
حسین میرزایی متوسط فرسایش خاک در لرستان را ۲۵ تن در هکتار و در برخی نواحی استان مانند نوژیان ۷۰ تن در هکتار عنوان کرد و افزود: جلوگیری از کوچ زود هنگام عشایر یک امر ضروری است چراکه ورود زودهنگام و خروج دیرهنگام دام عشایر و چرای بیش از حد، حضور دام مازاد در مراتع، خشکسالی، فرسایش خاک و سیلاب از مهمترین دلایل تخریب مراتع بشمار می رود.
وی تصریح کرد: زمان ورود و خروج، ظرفیت دام و مدت استفاده از مراتع به‌عنوان سه موضوع مهم در حوزه مدیریت چرای دام در مراتع است همچنین باید برای جلوگیری از کوچ زودهنگام عشایر، زیرساخت‌ها و تمهیدات لازم به منظورتوزیع نهاده، آب و خدمات‌رسانی به عشایر در استان‌های مبدا توسط دستگاه های اجرایی ذیربط و با استفاده از ظرفیت تعاونی و تشکل‌های عشایری انجام شود.
میرزایی اظهار کرد: نادیده گرفتن این سه اولویت، باعث کاهش تولید علوفه، از بین رفتن ترکیب پوششی خاک، نابودی گونه‌های درجه یک و هجوم گونه‌های مهاجم، سفت و فشرده شدن خاک، افزایش فرسایش و هدررفت خاک و افزایش روان‌آب می‌شود.
وی تاکید کرد: برگزاری کلاس آموزشی و توجیه کردن دامداران نسبت به پیامدها و مشکلات کوچ زود هنگام در مراتع ییلاقی، اضافه کردن تیم ها در ورودی و گلوگاه های استان، ضرورت هماهنگی با دادستان و سایر مقامات قضایی و جلب همکاری نیروی انتظامی، جهت پشتیبانی کامل از این برنامه ضروری است.
